Współpraca

Dietoterapia, czyli stosowanie diet terapeutycznych lub diet leczniczych jest żywieniem, w którym z przyczyn zdrowotnych modyfikacji podlega podaż składników energetycznych i substancji odżywczych w ten sposób aby miało to działanie terapeutyczne.

Dietoterapia jest nieodłącznym elementem elementem leczenia chorób dietozależnych takich, jak np.:

• choroby autoimmunologiczne (Hashimoto, RZS, stwardnienie rozsiane),
• cukrzyca i insulinooporność,
• celiakia i nadwrażliwość na gluten,
• zaburzenia hormonalne i brak cyklu miesiączkowego u kobiet,
• choroby jelit,
• przewlekłe uczucie zmęczenia, ospałość i brak sił, mgła mózgowa…

Prawidłowo dobrana zbilansowana dieta pod względem zarówno makroskładników, jak i witamin i składników mineralnych jest w stanie zmniejszyć znacząco dolegliwości, uzupełnić niedobory związane ze stanem chorobowym, a także poprawić wyniki badań laboratoryjnych. W wielu schorzeniach powstrzymywanie się od spożywania pewnych grup produktów może przynieść znaczącą poprawę samopoczucia, a odpowiednie dobrane wsparcie suplementacyjne może wspomóc proces terapeutyczny.

Leczenie dietą towarzyszy najczęściej farmakoterapii, choć w niektórych jednostkach chorobowych (np. celiakii) odpowiednia dieta jest jedyną skuteczną formą leczenia. Niestety rola diety w leczeniu chorób jest wciąż za mało doceniana, pomimo wielu dowodów naukowych na jej ogromną skuteczność.

W zależności od jednostki chorobowej rozróżniamy różne rodzaje dietoterapii. Może ona polegać na ograniczeniu lub całkowitym wyeliminowaniu niektórych produktów lub składników żywności, co ma miejsce np. w fenyloketonurii- osoby cierpiące na tę chorobę nie mogą spożywać produktów zawierających aminokwas fenyloalaninę.

Dietoterapia może mieć również na celu uzupełnienie niedoborów witamin i składników mineralnych wynikających z upośledzenia ich wchłaniania w niektórych chorobach układu pokarmowego lub z powodu innych mechanizmów i uwarunkowań genetycznych. Takim przykładem jest kryptopiroluria, o której słychać coraz częściej, bo dotyczy około 10% społeczeństwa i wiąże się z zaburzeniami metabolizmu hemu (ale o tym postaram się napisać osobny artykuł na blogu).

W wielu przypadkach dietoterapia nie zastąpi terapii farmakologicznej, jednak jej wprowadzenie stwarza dużo większe szanse na zmniejszenie lub całkowite ustąpienie dolegliwości.

W JAKICH PRZYPADKACH POMAGA DIETOTERAPIA?

Leczenie dietetyczne ma zastosowanie na wielu różnych płaszczyznach. Jej wprowadzenie jest nieodłącznym elementem leczenia chorób, do których powstawania przyczyniają się czynniki żywieniowe. Ma to miejsce w przypadku alergii lub nietolerancji pokarmowych.

Alergia pokarmowa jest niewłaściwą reakcją układu odpornościowego na określony składnik spożywczy. Produktami alergizującymi najczęściej są: mleko, jaja, pszenica, soja, owoce cytrusowe, orzechy, orzeszki ziemne, owoce morza i to one należą do najczęściej wykluczanych produktów w terapii żywieniowej.

O nietolerancji pokarmowej mówimy w przypadku, kiedy nasz organizm nie jest w stanie poradzić sobie z metabolizmem danego produktu lub składnika np. nietolerancja laktozy, która wynika z niedoboru enzymu laktazy.

Do innych zadań dietoterapii możemy zaliczyć także:

• prewencję i leczenie otyłości poprzez zmniejszenie całodziennej podaży kalorii,
• łagodzenie stanu zapalnego, który towarzyszy większości chorób np. poprzez wybieranie produktów nieprzetworzonych, głównie owoców i warzyw bogatych w antyoksydanty, kwasów tłuszczowych EPA, DHA, GLA,
• prewencję i leczenie niedożywienia poprzez dostarczanie odpowiednio dużej ilości kalorii i makroskładników,
• zmniejszanie dolegliwości żołądkowo-jelitowych poprzez odpowiednie wspieranie pracy przewodu pokarmowego np. odpowiednio dobraną probiotykoterapią, okresowym wykluczeniem produktów ciężkostrawnych (nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne), wsparciem odbudowy kosmków jelitowych (krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, nukleotydy),
• ograniczanie produktów zawierających substancje antyodżywcze, które zmniejszają wchłanianie niedoborowych składników mineralnych.

JAKA JEST REALNA SKUTECZNOŚĆ DIETOTERAPII?

Skuteczność dietoterapii zależy od jednostki chorobowej, rodzaju interwencji dietetycznej i zaangażowania pacjenta. W przypadku, kiedy czynniki żywieniowe są bezpośrednią przyczyną rozwoju choroby, zastosowanie dietoterapii daje blisko stuprocentową skuteczność.

Badania epidemiologiczne nie pozostawiają złudzeń, że zmiana nawyków żywieniowych i wprowadzenie racjonalnej diety wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, spadek poziomu glukozy we krwi, zmniejszenie odczuwania senności, a nieprawidłowa dieta oparta na wysokoprzetworzonych produktach jest czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, nadciśnienia, miażdżycy, cukrzycy, chorób trzustki, czy wątroby. Również w tym przypadku zastosowanie racjonalnej diety ma bardzo duże znaczenie.

BADANIA KRWI A DIETA

Regularne wykonywanie profilaktycznych badań krwi często daje wiele wskazówek odnośnie efektywności dietoterapii.

Podstawowymi badaniami, które mogą wskazywać na kierunki zmian w diecie są przede wszystkim poziomy witamin i mikroelementów, poziom glukozy i insuliny we krwi, GFR (współczynnik przesączania kłębuszkowego), TSH, FT3, FT4, kortyzol, testosteron, estrogen, czy progesteron.

Nieprawidłowe wartości powyższych markerów mogą predysponować do wyeliminowania niektórych grup produktów (np. nabiału), zastosowanie zamienników w diecie (np. zamienników cukru), odpowiednie rozłożenie makroskładników w ciągu całego dnia (np. śniadania białkowo-tłuszczowe). Nie należy lekceważyć nieprawidłowych wyników badań („ja już tak mam, miałam/em zawsze„), gdyż pogłębiające się niedobory i stany zapalne prowadzą do poważnych powikłań i stopniowego pogorszania stanu zdrowia, i dochodzenia nowych jednostek chorobowych.

PODSUMOWANIE

Dietoterapia pełni kluczową rolę w leczeniu i zapobieganiu wielu chorób. Podstawą większości diet leczniczych są szeroko pojęte zasady zdrowego odżywiania, w których zawiera się zróżnicowanie jadłospisu i bazowanie na produktach nieprzetworzonych. Zastosowanie odpowiednio dobranej dietoterapii może odczuwalnie zmniejszyć dolegliwości chorobowe i wpłynąć na poprawę komfortu życia. Zapraszam do kontaktu i konsultacji, by móc wesprzeć Cię w Twoim konkretnym przypadku.

Monika Tyczkowska – dietetyk kliniczny